Çocuklar İçin Kitap Seçiminin Püf Noktaları

Şubat Ayından Sevgiler Herkese;

Uzun zamandır yazdığım annerehberi sayfasında yazılarımın konularını belirlerken belli bir sıralamada yazmaya çalışıyorum. Birbirinin devamı niteliÄŸinde olan yazılarımda sizlere ilk önce “neden yetiÅŸkinlerin de çocuk kitapları okumalı?” sorusuna yanıt ararken sonra “zihnimizin gıdasının ne olduÄŸuna?” deÄŸindim. En son yazımda da “küçük bibliyofilleri nasıl yetiÅŸtireceÄŸimizden” bahsettim. Bu ayki yazımda ise sizlere sürekli üzerinde durduÄŸumuz kitap konusunda nasıl seçim yapmamız gerektiÄŸi ile ilgili deneyimlerimi ve araÅŸtırmalarımı paylaÅŸmak istiyorum.

Kitap seçiminde dikkat edilecek ilk husus;

  • YaÅŸa göre doÄŸru tercih yapmak

Erken çocukluk dönemi literatürde 0-8 yaÅŸ aralığını, ülkemizde ise 0-6 yaÅŸ aralığını kapsamaktadır.

(Türkiye’de erken çocukluk eÄŸitiminin 0-6 yaÅŸ olarak geçme sebebi: bu dönemin okul öncesi eÄŸitimi olarak kabul edilmesi ve Türk Milli EÄŸitim sisteminin yapısı ve iÅŸleyiÅŸinde okul öncesi dönemin 0-6 yaÅŸ aralığında gösterilmiÅŸ olmasıdır.)

Erken çocukluk döneminde kitap seçiminde dikkat etmemiz gerekenleri geliÅŸim süreçlerinin yaÅŸ gruplarına göre farklılık arz etmesinden dolayı 0-2, 2-4, 4-6 ve 6-8 olarak adlandırdığım gruplarda ele alacağım:

0-2 yaÅŸ grubunda seçim:

 Bu dönem de çocuÄŸun ince motor geliÅŸiminin geliÅŸtiÄŸi dönem olmasından dolayı çocuÄŸa kitap okumaya çalışmaktan çok çocuÄŸun kitapla etkileÅŸim ve paylaşım içinde olmasını saÄŸlamak önemlidir. Çocuk görsel okuma çerçevesinde yapılandığından bu dönemde kavram tanıtımı ve resimlere bakabileceÄŸimiz kitaplar tercih etmeliyiz.

Boyut ve Dış yapısal özellikler bakımından: ÇocuÄŸun kitabı elinde kavrayabilmesi için seçilen kitap boyutlarının çocukların el boyutlarına göre olması, sayfalarını çevirebilmesi için kalın sayfalı, ağıza alınma durumlarına karşı yırtılmayacak özellikte kumaÅŸtan yapılmış ya da dayanıklı sert kapaklı kitapları seçmek doÄŸru tercih olacaktır.

Ä°çerik bakımından: Az kelimeli cümlelerin olduÄŸu bol resimli kitaplar tercih edilmeli. Resimler belirgin, anlaşılır çizimli ve tanıdık nesnelere ait olmalıdır. Ä°lgilerini çekmek amacıyla sesli, hareketli ve parlak renkli kitaplar tercih edilebilir.

2-4 yaÅŸ grubunda seçim:

 Bu dönemde çocuklar kısa cümleler kurabilirler. Bu yüzden kitaplarda tekerleme, bilmece ve az metinlerin yer alanlarını tercih edebiliriz. Yine biliÅŸsel geliÅŸimlerine fayda saÄŸlaması açısından renk, büyüklük, ÅŸekil kavramlarını verebileceÄŸimiz kitaplar seçebiliriz.

Dış yapısal özellikler bakımından: 2 yaÅŸ sendromu olarak bilinen ve çocukların taklit, ön plana çıkma, kendini kabul ettirme gibi durumlarının olması ve uyum sorunları oluÅŸması dolayısıyla seçilen kitapların yere atılma vs. durumlarında zarar görmemesi açısından sert kapaklı olarak tercih edilmesi gerekir.

Ä°çerik bakımından: Aile, akrabalık, komÅŸuluk ve ülke temalı kitaplar tercih edilebilir. Kendilerini tanımaya çalıştıkları dönem olması sebebi ile kitapların kendilerini anlamaya yönelik özelliklerde olması ve çocuklara konuÅŸma ortamları yaratılmalıdır.

4-6 yaÅŸ grubunda seçim: Bu dönem çocukları artık kitapla tanışmış ve kitapla baÄŸ kurmuÅŸ ÅŸekildedir. Artık kitap sevgisinin yerleÅŸmesi adına çocuklara dilsel ve görsel açıdan doyuracak sanat içerikli kitap tercihleri yapılmalıdır. Bu dönemde sevgi ve güven temalı kitaplar seçmek çocuÄŸun bu dönemi anlamlandırmasında kolaylık saÄŸlar. ArkadaÅŸlık, hayal gücünü geliÅŸtiren, hayata dair konuların ele alındığı, iyi ÅŸekilde resimlenmiÅŸ kitaplar tercih edilmelidir. Tekerleme, bilmece ve az metinli anı ve gezi yazıları, bilimsel olayları anlatan ilginç kitaplar tercih edilebilir.

6-8 yaÅŸ grubunda seçim:

Bu dönemde çocuklar okuma-yazma becerisi kazanmaya çalışmasından dolayı dilsel metinleri görsel metinlerden baskın olmaya baÅŸlayan kitaplar yer almalıdır. Okuması kolay nitelikte olan büyük puntolu yazı karakterlerin yer aldığı, kolayca bitirebilecekleri kitaplar tercih edilmelidir. Ayrıntılı resimler içeren, sadece iyi-doÄŸru deÄŸil, kötü-yanlış karakterleri de içeren kitaplar tercih edilmelidir.

  • Ä°lgi Alanına göre doÄŸru tercih: Her çocuÄŸun ilgi alanı farklıdır. Bu yüzden çocuÄŸun ilgi alanına göre kitap seçimi yapılmalıdır. ÖrneÄŸin atları çok seven bir çocuÄŸa at temalı ya da at resimlerinin yoÄŸun olduÄŸu kitaplar tercih etmek çocuÄŸun kitaba olan ilgisini artıracak severek zaman geçirmesini saÄŸlayacaktır. 
  • Yazım, noktalama ve dil bilgisi kurallarının uygunluÄŸuna göre tercih: Tercih edilen kitapta Türk dili iyi kullanılmış olmalı ve anlatılan hikâye akmalıdır. ÇocuÄŸa görelik ve özellikle 6-8 yaÅŸ grubunda yazım, noktalama ve dil bilgisi kurallarının doÄŸru kullanımı çocukların dilimizi iyi kullanmaları açısından önem arz etmektedir.
  • Çocukların kendi kitaplarını kendilerinin seçim yapmalarına da olanak saÄŸlanmalıdır.
  • Sadece kapak ve resimlere bakılarak seçilen kitaplar yanıltıcı olabilir. Bu noktada arka özet kısımlarının okunmasına, içerik olarak didaktik ve öÄŸretici olmayan kitapları almaya gayret gösterilmelidir.
  • Seçilen kitabın karakterleri çocuk ruhuna uygun özellikler sergilemelidir. ÇocuÄŸu olumsuz bir davranışa yönlendirecek eylemlerin yer aldığı karakterlerin olduÄŸu kitaplar tercih edilmemelidir.

Kitapları analiz eden kitap sayfalarının yorumları ya da kitap satış sitelerindeki okuyucu yorumları takip edilerek alınmak istenen kitaba karar verme açısından kolaylık saÄŸlayabilir.

  • Çocukların yaratıcılıklarını ve hayal güçlerini güçlendirmek adına sessiz kitaplar tercih edilip çocuÄŸun hikâyeyi sadece resimlere bakarak kendisinin anlatması saÄŸlanabilir. Özellikle 2-4, 4-6 ve 6-8 yaÅŸ gruplarında bu etkinlik çocukların dil geliÅŸimi açısından da önemlidir.
  • Tercih edilen kitapta resim ve anlatılan hikâye uyumlu olmalıdır. Erken çocukluk döneminde çocuklar ilk önce görsel okuma yaptıklarından resimlerin hikâyeye göre yorumlanması önemlidir.
  • Aldığımız her kitap bilgi verici olmak zorunda deÄŸildir. EÄŸlendirici, komik kitaplar da tercih edilerek keyifli zaman geçirilebilir.
  • Yabancı yazarların çeviri kitapları alınırken çevirmenlerin çocuk geliÅŸimi, erken çocukluk dönemi v.b. eÄŸitimlerinin olup olmadığına bakılmalıdır. DoÄŸru çeviri sadece dili iyi bilen deÄŸil aynı zamanda konuya teknik açıdan yetkin biri tarafından yapılan çeviridir.

Descartes’in dediÄŸi gibi “Ä°yi kitaplar okumak, geçmiÅŸ yüzyılların en iyi insanlarıyla sohbet etmek gibidir.”

Yazar Hakkında

/images/isik-sarac.jpeg

Işık Saraç

Yazar

Yazarın tüm makaleleri

Yorum yap