Ergenlik Döneminde Sosyal Medya Kullanımı

Psychology Today dergisinde  “ortaokul çağındaki çocukların sosyal medya kullanması neden iyi fikir deÄŸil” konulu bir yazı okudum. Yazar bir anne; adı Melanie Hempe. Teknolojinin doÄŸru kullanımını teÅŸvik etmeyi amaçlayan ScreenStrong organizasyonun kurucusu. Faydalı olabileceÄŸini düÅŸünerek dilimize çevirdim.

Teknoloji düÅŸmanı deÄŸilim. Dijital çaÄŸda gerçekçi olmak gerektiÄŸine inanıyorum. Öte yandan bilinçsiz kullanım da cidden hepimizi dağıtıyor, beynimizi har vurup harman savuruyoruz. Ergenler için durum daha da ciddi olabilir.

Hempe “ergenlik döneminde çocukların 3 hayat amacı vardır “diyor.

1. Ne pahasına olursa olsun komik olmak (eÅŸek ÅŸakaları, popüler olmak için sınıfta uygunsuz davranışlar)
2. Kendine odaklanmak (saçına, giysisine, burnuna, vs.)
3. Yeni ÅŸeyler denemek (kimliklerini giysi gibi deniyorlar. Neyin uyup neyin uymadığını görmeye çalışıyorlar. ÇoÄŸunlukla dürtüsel ve dağınıklar, bir iniÅŸte bir çıkıştalar)

“Ebeveyn olarak siz de deÄŸiÅŸiyorsunuz. “Benim çocuÄŸum asla…” diye baÅŸlayan cümleler “Eminim benimki yapmıştır” a dönüÅŸüyor. Çocukla iletiÅŸim, “güzel bir ÅŸey söylemeyeceksen hiçbir ÅŸey söyleme”,  “ÅŸu ÅŸiÅŸeyi çevirip durma”, “2 yaşında gibi davranıyorsun”, “bunu yaparken aklın neredeydi?” gibi cümlelere dönüÅŸüyor.”

“Sonra beklenen an geliyor: Çocuk telefon istiyor. Siz zaten yeni bir telefona geçmeyi düÅŸünüyor oluyorsunuz ya da ‘bütün arkadaÅŸlarında da telefon var’ gibi sebeplerle, sizin beyniniz de onunkinin seviyesine geliyor ve çocuÄŸunuzun elini akıllı telefonu veriyorsunuz. Ve bu karar sosyal medyaya eriÅŸim demek. Bu üzerinde düÅŸünmediÄŸimiz ve hazırlıklı olmadığımız bir konu. Beynin orta bölümü yeniden organize oluyor, risk alma davranışı ön planda ve dürtü kontrolü zayıf.”

Bunların hepsini Hempe diyor. Yazara göre bu sebeplerle ortaokul sosyal medya eriÅŸim için en kötü dönem. Neden?

Sosyal medya onlara göre tasarlanmamıştır. Ergen beyninin prefrontal korteks bölgesi henüz tam geliÅŸmemiÅŸtir, o yüzden sosyal medya kullanırken tehlikeli cazibeleri yönetemeyebilir. Sosyal medyayı sorumlu kullanmayı öÄŸretebilirsiniz ama sorumlu kullanımın gerektirdiÄŸi olgunluk sizin öÄŸretebileceÄŸiniz bir ÅŸey deÄŸildir. Bu yüzden çocuÄŸun yaşı ve beyin geliÅŸim aÅŸaması itibarıyla uygunsuz kullanım tehlikesi büyüktür.

Sosyal medya bir eÄŸlence teknolojisidir. ÇocuÄŸu daha zeki yapmaz, gerçek hayattaki bir iÅŸ ortamına hazırlamaz, yani saÄŸlıklı sosyal geliÅŸim için gerekli deÄŸildir. Bir pazarlama platformuna baÄŸlı salt eÄŸlence aracıdır. ÇocuÄŸunuz sosyal medyayı her kullandığında onunla ilgili kiÅŸisel bilgiler, tercihleri kaydedilir. Ayrıca zamanından ve dikkatinden çalan bir platformdur.

Ergenin “daha çok daha iyidir” zihniyeti sosyal medya kullanımına uygun deÄŸildir. Gerçekten de 1500 arkadaşı var mı? Sosyal medya daha çok arkadaÅŸlık baÄŸlantısına izin verir ve teÅŸvik eder. Bu da her zaman zararsız olmayabilir.

Sosyal medya bağımlılık yapan bir ekran eÄŸlencesidir. Video oyunları bağımlılığı gibi erken dönemde kullanımı bağımlılık yapan alışkanlıklara yol açabilir. Ayrıca, akranlarla yüz yüze iletiÅŸimi öÄŸrenmenin yerine geçer. Bu beceri gerçek hayat baÅŸarısında çok önemlidir.

Sosyal medya nedeniyle ergenlerin aileleriyle bağı zayıflayabilir. BiliÅŸsel beyin hala geliÅŸimini sürdürdüÄŸü için, arkadaÅŸların daha deÄŸerli olduÄŸu bu dönemde ailenin de önemini sürdürmesi elzemdir. BaÄŸlarımızın güçlü olmasına önem verin. ArkadaÅŸları ile olan baÄŸları da elbette önemli ve bu dönemde ön planda ama saÄŸlıklı aile baÄŸlarına bu dönemde daha çok ihtiyaçları var.

Sosyal medya kullanımı ergenler için kayıp potansiyel demektir. Faydalarını savunanlar olabilir ama zararı, özellikle ergenlik döneminde çok daha büyüktür. Çünkü bu dönemde beyin yeni ÅŸeyler öÄŸrenerek zirve performansını sergilemektedir. Bu güzel potansiyel sosyal medyada boÅŸ boÅŸ geçen saatlerde ziyan olur. O yüzden ailenin sınır koyması çok önemlidir çocuk bunu kendi dengeleyemez.

ERGENLÄ°KTE SOSYAL MEDYA KULLANIMI: NELER YAPILABÄ°LÄ°R?

EriÅŸimi geciktirmek. Aileler sosyal medya eriÅŸimini kadar uzun süreyle ertelerse o kadar iyidir. Böylelikle çocuÄŸun olgunlaÅŸması için zaman olacak ve sonrasında teknolojiyi daha bilgece kullanabilecektir. EriÅŸimi geciktirmek etrafındaki insanlarla gerçek baÄŸlar kurmaya da alan tanır.

Hesaplarını takip etmek.  Sosyal medyada “veri gizliliÄŸi” bir yalandır. Dijital dünyada gizli diye bir ÅŸey yoktur o yüzden aynı veriler anne babadan da gizli olmamalıdır. Gizlilik ayarlarının olduÄŸundan emin olun ama bilin ki bu ayarla sahte bir güvenlik algısı oluÅŸabilir. Ergen evladınıza söyleyin, gizli görüÅŸmelerini sosyal medyadan okumanızı istemiyorsa, bu görüÅŸmeleri birebir ya da telefonda konuÅŸarak yapması gerekli.

Aile hesapları oluÅŸturmak. Bireysel hesapları yerine aile hesapları oluÅŸturun. Bu ÅŸekilde ergenlik çağındaki gençler daha güvenli bir sosyal medya ortamında arkadaÅŸları ile iletiÅŸimde kalabilir.

Sadece büyük ekranda sosyal medya kullanımına izin vermek. Sosyal medya hesabını sadece evin ortak kullanım alanındaki bilgisayarı ya da dizüstü bilgisayarda kullanma izni olursa, daha az kullanacaktır. Küçük bir telefon ekranında kendi baÅŸlarına kullanınca bilinçsiz kullanımı ile ilgili daha fazla potansiyel sorun olabilir. EriÅŸim ne kadar gizli ortamda olursa, zararlı seçim yapma potansiyeli o kadar artar.

ÇocuÄŸunuzun ne kadar süreyle sosyal medyayı kullandığının farkında olmak. Gençler günde ortalama 9 saat sosyal medyada geçiriyorlar. (Mesela) haftanın hangi gün ve saatinde sosyal medya kullanacağını çocuÄŸunuzla birlikte belirleyebilirsiniz.

ArkadaÅŸlarıyla yüz yüze görüÅŸmeler planlamak. Sosyal medyada 1000 tane arkadaşı olması gerekmiyor, dört beÅŸ tane yakın arkadaÅŸ saÄŸlıklı sosyal geliÅŸim için yeterlidir. Gerçek, birebir buluÅŸmaları planlama konusunda ona destek verebilirsiniz. Evde bir film gecesi, pijama partisi, kutu oyunları, birlikte yemek yapmak ya da baÅŸka bir etkinlikte bir araya gelebilirler. Birlikte organize etmek daha güzel olur.

Birlikte “teknolojisiz” zaman geçirmek.  Aileleriyle yakın baÄŸları olan ergenlerin hayatta daha mutlu ve baÅŸarılı olduÄŸu bilinmektedir. Ergenlik dönemi ailedeki herkes için zor olabilir ama aile ile yakın baÄŸlar sosyal medyadan kopmalarına destek verir. En azından evde belli bir süre teknolojiden uzak durup birlikte zaman geçirebilirsiniz. Hepinizin bu kurala uyması önemli. Bunu planlayıp evde uygulamaya koyduÄŸunuzda, sosyal medya o kadar cazip görünmeyecektir.

Dr. Bahar ERÄ°Åž

EÄŸitimci / Yazar