Ergenlik Döneminde Duygusal Değişim

Duygu ve heyecan ruhsal deÄŸiÅŸmeler için kullanılan kelimelerdir. Duygularla ilgili geliÅŸme doÄŸumdan itibaren hayat boyu devam eder. ÇeÅŸitli hayat dönemlerinde bireylerin duygusal tepki biçimleri, duyguyu doÄŸuran olaylar ve duygusal durumlardaki deÄŸiÅŸimler farklılıklar gösterir.

Duygu: YoÄŸunluÄŸu daha az olan ruh halleridir. Sevme, beÄŸenme, hoÅŸlanma, mutlu olma, gurur duyma, kıskanma, alınma, gücenme, kızma durumları duygulara örnektir.

Heyecan: Kısa süreli ve yoÄŸun olan, genellikle denetlenemeyen duygusal tepkilerdir. Korkma, dehÅŸete düÅŸme, öfkelenme, ürkme, irkilme, coÅŸku duyma, aşırı sevinme, hayrete düÅŸme heyecanlara örnektir. Heyecanlanmaya bazı bedensel belirtiler de eÅŸlik eder. Bedensel ve metabolizma ile ilgili belirtiler; kalp vurum hızında, solunum sayısında, kan basıncında deÄŸiÅŸme, deride soÄŸuma ve kızarmalar, ağızda kuruma ve gözbebeklerinin büyümesi gibi deÄŸiÅŸikliklerdir ve heyecanlanma durumunda ortaya çıkar.

Ergen Duygularının Genel Özellikleri:

Ergenlik dönemindeki duygusal tepkilerde genel ortak özellikler vardır. Bunun yanında ergen, her insan gibi çeÅŸitli yaÅŸlarda ve farklı durumlarda deÄŸiÅŸik duygular hissedebilir. DeÄŸiÅŸen yaÅŸla çevresel koÅŸulların ve uyaranların deÄŸiÅŸmesi ile hoÅŸlanma ve hoÅŸlanmama duyguları ile duygularını ifade biçimleri deÄŸiÅŸir.

Çocukluk dönemi ile ergenlik dönemi arasında duygusal yönden en belirgin fark çocuklar öfke, kızgınlık ve sevinç gibi duygularını daha açık davranışlarla ve anında ifade eder, buna karşılık ergenlikte bu duygular daha fazla gizlenip maskelenir. Ergenlikte genel olarak kızların erkeklerden daha önce duygusal olgunluÄŸa ulaÅŸtıkları söylenebilir. Aynı yaÅŸtaki iki farklı cinsiyetteki ergenin kız olanı erkeÄŸe göre muhtemelen daha heyecan dengesine sahip ve duygularını kontrol etme bakımından daha olgundur.

ErgenliÄŸin baÅŸlarındaki büyümenin hızlı oluÅŸu, biyolojik-cinsel deÄŸiÅŸmeye eÅŸlik eden hormonal salgılar buluÄŸda ve onu izleyen yıllardaki ergenin hem duygularında, hem de davranış ve tutumlarında belirgin farklılıklar sergilemesine neden olur. Bunlar aÅŸağıdaki gibi sıralanabilir:

Duyguların YoÄŸunluÄŸunda Artış: Ergenlikten baÅŸlayarak ergenin duygularının yoÄŸunluÄŸunda artma olur. Artan duygululuk ve coÅŸku hali ergende duygularını dışa vurma ve ifade etme ihtiyacını doÄŸurur. Olumsuz duygular el, kol hareketleri, yüz ifadesi ve bağırma gibi sözlü ve sözsüz davranışlarla dışa vurulurken, heyecan, coÅŸku ve karşı cinse yönelik duygular ÅŸiir veya öykü yazma, hatıra defteri tutma aracılığı ile kağıda yansıtılır.

Duygularda Ä°stikrarsızlık: Ergenin duygusal tepkileri düzenlilik göstermez. Hem duygusal durumlarının deÄŸiÅŸim hızı çabuktur, hem de duygularında istikrarsızlık vardır. Ergenin aynı olaya bir gün ara ile gösterdiÄŸi tepki deÄŸiÅŸik olabilir. Çocukluktaki gibi olmasa da duygusal durum çabuk deÄŸiÅŸir. Ergenlerin duygularındaki deÄŸiÅŸmelerin hızında ve düzensizliÄŸinde bireysel farkların etkisi hatırlanmalıdır.

Aşık Olma: Karşı cinse yönelik bilgiler ergenlik öncesinden baÅŸlar. Ergenlikteki cinsel içerikli beÄŸenme ve beÄŸenilme arzusu bireye heyecan veren bir duygudur. Cinsler arasındaki yakınlaÅŸma eÄŸilimi, ergenliÄŸin baÅŸlarında daha çok grupta bir arada olma isteÄŸi taşırken sonraları karşı cinsten belirli bireylere yönelmiÅŸ romantik duygular ortaya çıkar. Saf bir sevgi taşıyan gençlik aÅŸklarında duygular bazen karşı tarafa iletilmeden kalır. Ergen, çocuklukta yaÅŸadığı her iki cinse yönelik sosyal iliÅŸkilerin yoÄŸunluÄŸuna ve kız-erkek iliÅŸkisinin aile ve kültürel çevre tarafından karşılanışına baÄŸlı olarak karşı cinsle kuracağı iliÅŸki biçimini belirler.

Mahcubiyet ve Çekingenlik: Ergenlik öncesinden baÅŸlayan ve ergenlikte de devam eden çıplak görünmekten utanma ve mahçup olma ergenlerde oldukça yaygın bir duygu durumudur. Adeta vücutlarını saklamak istemektedirler. Anne-babası tarafından baskıcı bir ÅŸekilde yetiÅŸtirilmiÅŸ çocuklarda çekingenlik ve mahcubiyet kalıcı bir özellik olarak ergenlikte de devam eder.

Aşırı Hayal Kurma: Biyolojik-cinsel geliÅŸme, duygululuktaki artış ve zihinsel geliÅŸme, ergenlerin akıllarından geçirdiklerinin yoÄŸunluÄŸunu ve niteliÄŸini de deÄŸiÅŸtirir. Ergen hayal kurma yolu ile arzularını düÅŸüncelerine yansıtır. Hayal konusu geleceÄŸe yönelik tasarılar olabileceÄŸi gibi, gerçekleÅŸmesini istediÄŸi herhangi bir isteÄŸi de olabilir. Hayalin içeriÄŸi genellikle karşı cinse yönelik düÅŸüncelerdir.

Tedirgin ve Huzursuz Olma: Bu duygu ergenin karşı karşıya kaldığı stres uyaranlarının etkisine göre ve uyaranları algılayış biçimine göre deÄŸiÅŸmektedir. Biyolojik-cinsel ve bedence geliÅŸmenin getirdiÄŸi yeni duruma alışma çabaları buna neden olabileceÄŸi gibi, akranları ve yetiÅŸkinlerle olan sosyal iliÅŸkilerde aksamalar veya bir isteÄŸinin engellenmesi de huzursuzluk doÄŸurabilir.

Yalnız Kalma Ä°steÄŸi: Ergenlikteki bir kız veya erkek zaman zaman baÅŸkalarından uzaklaÅŸmak, kendisi ile baÅŸ baÅŸa kalmak istiyor gibidir. Anne-babanın ve arkadaÅŸların beraber olma isteÄŸini reddedip içe dönebilir. Adeta vücudunda olup bitenlerin bir muhasebesini yapmak onları gözden geçirmek ve yeni duygularına alışmak istemektedir.

Çalışmaya Karşı Ä°steksizlik: Hızlı büyümenin olduÄŸu dönemde ergenin bir miktar durgun olduÄŸu zamanlar vardır. Çalışır veya oyun oynarken yorulur ve çalışmaya karşı daha az isteklidir. Vücut enerjisi adeta büyümeye harcanıyor gibidir.

Çabuk Heyecanlanma: Ergen yeni bir durumla karşılaÅŸtığında, bu kendisi için alışık olmadığı bir durumsa heyecanlanıp korkabilir. Heyecan dengesi tam oluÅŸmadığı için duyguların kontrolü zordur. ÇoÄŸu ergen heyecan verici durumlar karşısında kolayca kızarabilir. Kızarma ergende korku yaratan istenmedik bir durumdur. Heyecanların kontrolü öÄŸrenme ile kazanılır.

ÇaÄŸla TuÄŸba SelveroÄŸlu

Uzman Psikolog