Tüketme üret

Merhaba sevgili Annerehberi okuyucuları, uzun bir aradan sonra yeniden sizlerle bir aradayız. Bu platformda yazmaya başlarken ilk hedefim mesleğim ve hobilerim doğrultusunda çocuklarımız için pratik ve öğretici bilgiler içeren bir kaynak oluşturabilmekti. Bir önceki yazımda az bilinen, yok olma tehlikesi altında olan bir hayvan türünün yaşamına dair bilgilere yer vermiştim. Şimdi ise, sizlere son dönemlerde çevremizde adını sıkça duyduğumuz, atık değerlendirmenin iki farklı yönteminden biri olan ileri dönüşüm (Upcycling) konusundan bahsetmek istiyorum.

Tasarım: Gökçe Odabaşı

Atık materyallerin başlangıç formlarına dönüştürülmesi işlemi olan geri dönüşümün tersine, materyalin hiçbir işlemden geçmeden farklı bir amaç için kullanılması haline ileri dönüşüm denilmektedir. Geri dönüşümün aksine yüksek miktarlarda enerji tüketimini engeller ve atık kavramını neredeyse ortadan kaldırır.

 Özellikle plastiklerin geri dönüşümü sırasında kullanılan fiziksel ve kimyasal işlemler sonucunda ortaya çıkan mikro plastikler nedeniyle, geri dönüşüm işlemi görmüş plastikler gıda ile temas edecek eşyaların üretimlerinde kullanılamazlar. Sonsuza kadar geri dönüşümü sağlanamayan plastik maddelerin eninde sonunda mikro plastik olarak toprağa ve suya karıştığı yapılan çalışmalar sonunda tespit edilmiştir.

İleri dönüşüm sayesinde atık maddeler küçük ölçekte el becerisi ve hayal gücü ile bambaşka bir şekil alabilirler. Kırılan eşyalar, eski kıyafetler, kullanılmayan her türlü malzeme bu şekilde tekrar hayata geçirilebilir. Örnek olarak; elbiseler t-shirtlere, iş yerlerinde kullanılan tahta paletler masalara, eskiyen mobilyalar boyanarak yeni bir görünüme kavuşabilir. Kırık camlar boyanıp yapıştırılarak bir avizeye dönüşebilir, kullanılmayan plastik şişeler, vazolar, kavanozlar saksı olarak kullanılabilir. Bu saksıların içine ekilen meyve ve sebze tohumları ile de sürdürülebilir tarıma katkı sağlanmış olur. İşlevselliğini yitirmiş, fazlalık olarak gördüğümüz bu eşyalar ileri dönüşüm sayesinde kullanışlı hale gelmektedir.

Geniş açıdan bakıldığında ise ileri dönüşüm’ün sanayide ve inşaat sektöründe büyük farklar yaratabileceği düşünülmektedir. Bu şekilde doğaya verilen zararda önemli bir ölçüde azalmaktadır. Bunun en güzel örneklerinden biri; MIT (Massachusetts Institute of Technology) öğrencilerinin, plastik atıkların değerlendirilmesi ve çimento üretimi sırasında açığa çıkan karbon salınımını azaltmak adına bir çözüm geliştirmiş olmalarıdır. Geliştirilen bu yöntem sayesinde üretilen betonun normale göre %20 daha dayanıklı olduğu gözlemlenmiştir.

İleri dönüşüm, geri dönüşümün aksine atık maddelerin yaşam sürelerini uzatmaktadır. Peki, başka ne gibi faydaları var birde bunların üzerinden geçelim;

• Hammadde elde etmek ve üretim yapmak için doğal kaynaklara olan ihtiyacı azalttığı gibi üretim ihtiyacını da azaltır.
• Depolama alanlarında ki atık birikiminin önüne geçerek, çöp olmaktan kurtarılan her bir madde ile toprak, hava ve su kirliliğinin önüne geçer.
• Satın alınması gereken ürün yerine evlerimizde bulunan dönüştürdüğümüz ürünler ile bireysel ve toplumsal ekonomiye katkı sağlar.
• Aynı zamanda ileri dönüşüm konusunda çocukları bilgilendirmek için bir aile etkinliği planlanıp eski eşyaların dönüşümleri sağlanarak, örneklendirme yapılabilir ve bu alışkanlığı sürdürülebilir hale getirebilirsiniz.

İleri dönüşüm konusunda çocukları bilgilendirmek, onlara bunun nasıl yapılacağını öğretmek neden bu kadar önemli gelin birde buna değinelim. Erken yaşta edinilen beceriler, ilerleyen dönemlerde çocukların öğrendiklerini alışkanlık haline getirmesinde kolaylık sağlamaktadır. Bu şekilde tüketmeden, ayrıştırarak üretmeyi öğrenen çocuklar çevrelerinde bulunan her türlü nesneyi dönüştürebilme yeteneğine sahip olacaklardır. Bazen yalnızca bir taş, bir şişe, bir kutu, bir çorap ya da bir çöp olarak görünen herhangi bir nesne çocukların hayal güçleriyle birleşip onların ellerinde yeniden hayat bulmaktadır.

Sevgili Judith Malika Liberman, kaleme aldığı ’Önce Hayal’ kitabında, kitabın kahramanın vazgeçemediği bir eşyasını sınırsız hayal gücü sayesinde farklı şekillerde kullanabildiğini gösteriyor ve kitabın sonunda sunduğu ileri dönüşümlü bir kendin yap projesiyle de örnek sunuyor. Kitabı çocuklarınızla birlikte okuduktan sonra https://upcycleturkey.com/ sayfasından çocuklar için hazırlanmış birçok proje örneğine ulaşabilirsiniz.

Kaynakça:

https://sifiratik.gov.tr/

https://upcycleturkey.com/

https://ekolojist.net/