Neden erteleriz? Ertelemeyi nasıl azaltırız?

Neden erteleriz? Ertelemeyi nasıl azaltırız?

Harekete geçmek mi, ertelemek mi? Hangisi kulaÄŸa daha kolay geliyor sence? Tabii ki ertelemek. Zahmetsiz, yorulmadan, rutinin dışına çıkmadan, çünkü koltuk rahat, sosyal medya sürekli dopamin salgılamanı saÄŸlayarak anlık haz duyma isteÄŸini gideriyor öyle deÄŸil mi? Åžimdi oturmak dururken rahat rahat koltukta kim kalkıp makale yazacak? Kim kalkıp alışveriÅŸ yapacak, kim kalkıp o kitabı okuyacak, kim kalkıp spor yapacak, kim kalkıp arkadaşıyla buluÅŸacak, kim kalkıp kitap yazacak? Bu örnekler böyle uzar gider yapılacak iÅŸler zihnimizde birikir de birikir.

Neden erteleriz diye ÅŸöyle ufak bir araÅŸtırma yaptığımda bakın karşıma hangi veriler çıktı?

Ertelemenin arkasında yatan nedenler genellikle yüzeyde görünen “tembellikten” çok daha karmaşıkmış mesela. Ä°ÅŸte bazı temel nedenler:

1. Mükemmeliyetçilik:

Ä°lk sırada mükemmeliyetçilik varmış.

"Ya yeterince iyi yapamazsam?" korkusu. Bu düÅŸünce, bir iÅŸi yapmaya baÅŸlamadan önce zihinsel bir baskı oluÅŸturur. Sonuç olarak kiÅŸi baÅŸlamak yerine erteler, çünkü “kusurlu” bir iÅŸ yapmaktansa hiç yapmamak daha güvenli hissettirir. Bu sözlerin panzehiri gibi iki soru geldi aklıma mesela: Denemekten ne çıkar? Yeterince iyi olmazsa ne olur?”. ErtelediÄŸiniz bir iÅŸle ilgili bu soruları kendinize sorabilirsiniz bence.

2. Başarısızlık Korkusu:

İkinci sırada başarısızlık korkusu var.

"Ya yaparsam ve baÅŸarısız olursam?" Bu korku, harekete geçmektense kaçmayı tercih ettirir. Ertelemek, kısa vadede bu kaygıyı bastırır. Bir koç olarak panzehir sorusu ÅŸu olurdu “bir düÅŸün bakalım baÅŸarısız olsan en fazla ne olabilir?”

3. Görevin BelirsizliÄŸi veya ZorluÄŸu

Görev net deÄŸilse veya çok karmaşıksa, beynimiz “nereden baÅŸlayacağım?” sorusuyla mücadele eder. Bu belirsizlik, iÅŸi baÅŸlatmak yerine baÅŸka ÅŸeylere yönelmeye neden olur. Kızım ÅŸu an YKS’ye hazırlanıyor geçtiÄŸimiz gün ÅŸöyle bir cümle kurdu “anne pazar günü plan yapmam lazım, yoksa nasıl, ne zaman , ne yapacağımı bilemiyorum”. Yani dostlar zihnimizde yapacağımız iÅŸe dair net bir planlama yaptığımız anda aslında belirsizlik ortadan kalkabilir. ZorluÄŸu ise iÅŸi parçalara bölerek yapabiliriz.

4. Anlık Hazza Yönelme

Kısa vadeli zevkler yani, sosyal medya, dizi, atıştırmalıklar, her zaman uzun vadeli hedeflerden daha çekici gelir. Mesela belki bir hatta iki saatini alacak makale yazmak mı, yoksa sosyal medyada kaydırmak mı? Kalkıp saÄŸlıklı bir yemek yapmak mı, yoksa dışardan bir yemek söylemek mi?

Beynimiz, özellikle stresli veya yorgun olduÄŸunda, hemen ödül alabileceÄŸi ÅŸeylere yönelir. Panzehir soru: Uzun vadeli düÅŸündüÄŸünde hangisi daha faydalı? Hangisini yaptığında kendini daha mutlu hissedeceksin?

5. Duygusal Regülasyon Sorunu

Erteleme, aslında kötü hislerle baÅŸa çıkma yöntemidir.
Stres, kaygı, sıkıntı gibi duyguları bastırmak için beynimiz "ÅŸimdi bu iÅŸle uÄŸraÅŸmak yerine baÅŸka bir ÅŸey yap" der. Ki bu baÅŸka ÅŸeylerde genelde sosyal medya, dizi, video yani pasif iÅŸlerdir. Yemeklik malzeme var mı yok mu diye kim düÅŸünecek ÅŸimdi? Makale yazarken kim araÅŸtırma yapacak ÅŸimdi? Yalnız bir ÅŸeye dikkat çekmek istiyorum anlık haz veren ÅŸeyler hep tüketim odaklı. Ancak uzun vadede faydalı olan ÅŸeyler ise üretim odaklı. Bunu da özellikle belirtmek istedim.

6. DüÅŸük Öz Disiplin veya Alışkanlık

Ertelemek bir alışkanlık haline gelmiÅŸ olabilir. EÄŸer sürekli erteliyorsan, bu bir davranış kalıbına dönüÅŸmüÅŸ olabilir ve kırılması zaman alır. Bende ise bu alışkanlığın tam zıttı “aklına düÅŸünce yapma, hemen eyleme geçme” alışkanlığı var bazı zamanlarda bu da beni ve yakın çevremi zor duruma düÅŸürüyor açık söylemeliyim. Kendimi bazen çocuk gibi hissettiÄŸim oluyor. Ä°çimizdeki çocuÄŸu kaybetmeyelim deyip kendimi haklı çıkarmak istiyorum.

7. Sekizinci madde kendine Güvensizlik;

"Ben bunu yapabilecek biri deÄŸilim." Bu düÅŸünce, öz-yeterlilik inancını sarsar ve kiÅŸi baÅŸlamaktan kaçınır. Hâlbuki yeteneklerimizi geliÅŸtirdiÄŸimiz takdirde altından kalkamayacağımız çok az iÅŸ var. Buna o kadar inanıyorum ki.  

Ertelemenin üstesinden gelmek, sadece "daha disiplinli" olmakla deÄŸil, zihinsel bariyerleri tanıyıp onlara stratejik ÅŸekilde yaklaÅŸmakla da ilgilidir. Nedenlerini sıraladıktan sonra ÅŸimdi dilerseniz ertelemeyi azaltmak (veya aÅŸmak) için uygulanabilir 5 etkili yöntemden bahsedelim:

1. Kaizen Felsefesi (Görevleri Küçük Parçalara Bölmek): Bu benim zaman zaman seminerlerime de konu olan sevdiÄŸim bir japon felsefesi. Kitabı da var okumadıysanız tavsiye ederim. Nedir bu felsefe? Küçük adımlarla sürekli iyileÅŸme olarak özetleyebileceÄŸimiz bir felsefe. "Beyin büyük iÅŸleri tehdit olarak algılar, küçük adımlar ise harekete geçirir." Büyük bir iÅŸi ertelemek doÄŸaldır çünkü göz korkutucu gelir. Ama “sadece 10 dakikalık bir baÅŸlangıç yap” demek daha kolaydır. Bu beynini korkutmaz ve baÅŸladığında beynin “tamamlayayım bari” eÄŸilimine girer buna da “Zeigarnik etkisi” deniyormuÅŸ ben de yeni öÄŸrendim. Bu makaleyi yazmak aklımdaydı ama baÅŸlamamıştım, baÅŸladıktan sonra yarım kalmasın tamamlayayım da yayınlayayım diye özellikle bunun için zaman yaratmaya baÅŸladım.

2.  Zamana DeÄŸil, Göreve Odaklı Plan Yapmak

Zaman bazlı hedefler soyuttur ve kolay dağılır. Görev odaklı planlar ise somuttur ve ölçülebilir olur. "Bugün 2 saat çalışacağım" yerine, "sunumun giriÅŸini yazacağım" demek mesela.

3.  Dikkat Dağıtıcıları Bilinçli Olarak Engellemek

“Ertelemeyi çoÄŸu zaman sen yapmazsın; dikkatini çelen ÅŸeyler senin yerine yapar.” Åžimdi bir düÅŸünelim birlikte günümüzde en çok dikkat dağıtıcılar neler? Sürekli bildirim gönderecen, telefon, tablet ve bilgisayarlar elbette. Bunlara bakmak daha cazip geldiÄŸi için bu tür dikkat dağıtıcılardan uzak durman çözüm olabilir. "Pomodoro" gibi tekniklerle çalışma süresini ve molayı dengeleyebilirsin.

4.  Duygularını Tanımak ve Onlarla Kalmak

"Canım istemiyor çünkü kaygı hissediyorum." Bunu fark etmek bile kaçmayı bırakmanı saÄŸlayabilir. Ertelemenin çoÄŸu duygusal regülasyon sorunudur. Yukarıda nedenleri bölümünde bahsetmiÅŸtim. Yapmak istemediÄŸinde "neden?" sorusunu kendine sor, duygudan kaçmak yerine yargılamadan onunla kalmak çözüm üretmeni saÄŸlayacaktır.

5.  Hedefinin 'Neden'ini NetleÅŸtir

"Bunu neden yapıyorum? Bu benim kim olmamla nasıl örtüÅŸüyor?" bu soru Anlam duygusu ve motivasyonu artırır. ErtelediÄŸin görev bir alışkanlık deÄŸilse, belki de senin deÄŸerlerinle uyumlu deÄŸildir.

“Eyleme geçmeyen her farkındalık piÅŸmanlıktır” diyor ya Sinan Canan.  Erteleyerek zihnimizi sürekli piÅŸmanlıkla meÅŸgul edeceÄŸimize fark ettiÄŸimiz ve niyetlendiÄŸimiz her ÅŸeyi yapmak için ÅŸimdi harekete geçelim, ertelemeyelim.

Åžimdi sen de ertelediÄŸin 5 ÅŸeyi bir kapıda hangisini ne zaman, nerede, kiminle yapacağını yaz, kendine yapma eylemiyle ilgili bir söz ver ve uygula.